Reukstoornissen

Mensen met een reukstoornis hebben ofwel een verminderd reukvermogen, geen reukvermogen of veranderingen in de manier waarop ze geuren waarnemen. Het niet kunnen ruiken heeft een groot effect op de kwaliteit van leven. In veel gevallen herstelt de reuk en smaak zich vanzelf weer maar het kan ook langdurig of zelfs blijvend optreden.

De verschillende reukstoornissen zijn:

• Anosmie: het totale verlies van het reukvermogen. Waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen selectieve en complete anosmie. Zoals de naam al doet vermoeden gaat het bij selectieve anosmie om het niet kunnen ruiken van bepaalde geuren. Bij complete anosmie zal de persoon geen enkele geur meer kunnen waarnemen.
• Hyposmie: een verminderd reukvermogen. Dit is een kwantitatieve reukstoornis en komt voor in verschillende gradaties: mild, gemiddeld en ernstig. Deze vorm van reukvermogen verlies komt vaak voor bij veroudering en is niet omkeerbaar.
• Parosmie: een dit is een kwalitatieve reukstoornis waarbij geuren nog wel worden waargenomen maar waarbij de geuren op een andere manier geregistreerd worden dan gebruikelijk. Bij registratie van de geuren bij parosmie kan er onderscheid worden gemaakt tussen:
  • Euosmie: geuren worden waargenomen als prettige geuren
  • Troposmie: geuren worden waargenomen als vieze of onprettige geuren
• Hyperosmie: dit is aan de orde als een persoon geuren overmatig waarneemt. De geuren worden op de juiste manier waargenomen maar op een hogere intensiteit.
• Agnosmie: geuren worden wel waargenomen maar de persoon is niet in staat om deze geuren te benoemen.
• Fantosmie: er wordt een geur waargenomen die in werkelijkheid niet aanwezig is. Dit is een zogeheten geurhallucinatie. Wanneer dit onaangename geuren zijn heet deze stoornis kakosmie.

Kwalitatief en kwantitatief reukverlies

Als we kijken naar de literatuur dan kunnen we de oorzaken van een reukstoornis opdelen in kwalitatief en kwantitatief reukverlies:

• Kwalitatieve reukstoornis, hierbij is sprake van een reukstoornis waarbij geuren op een andere manier worden ervaren. Geuren worden bijvoorbeeld intenser, vervormd of als onaangenaam ervaren. Denk hierbij aan kakosmie, parosmie, fantosmie, agnosmie en hyperosmie.
• Kwantitatieve reukstoornis: een meetbare vermindering van het reukvermogen, denk hierbij aan anosmie en hyposmie. Dit is op te delen in:
  • Geleidings reukverlies: hier is sprake van als er een afwijking of blokkade in de neus zit waardoor de geur simpelweg de reukzenuw niet bereikt. Denk hierbij aan een verstopte neus door irritatie van het neusslijmvlies of een scheefstaand neustussenschot.
  • Perceptief reukverlies: hierbij komen de geuren wel aan maar werkt het reuksysteem niet goed. Reukprikkels worden door beschadigde reukzenuwen niet goed van de neus naar de hersenen geleid, of worden niet goed verwerkt in de hersenen.

Wat is de oorzaak van verminderde reuk en smaak?

Reukstoornissen hebben vele oorzaken, waarvan sommige meer voor de hand liggen dan andere. Mensen die een reukstoornis ontwikkelen, hebben in veel gevallen recent een ziekte of letsel gehad. De meest voorkomende oorzaak is een virale infectie van de bovenste luchtwegen. Bovenste luchtweginfecties worden vaak veroorzaakt door een virussen zoals verkoudheid- en griepvirussen. Hieronder een selectie van mogelijke oorzaken op een rijtje:

• Veroudering
• Infectie van bovenste luchtweg (meest voorkomende oorzaak reukverlies)
• Operatieve behandeling zoals bijvoorbeeld een neusbijholte operatie kan soms leiden tot verminderde reuk.
• Allergie
• Roken heeft een schadelijk effect op het reukvermogen
• Gezwellen/ neuspoliepen in de neusholten
• Algemene verstopping van de neus
• Hoofdletsels zorgen vaak voor reukverlies
• Hormonale stoornissen
• Gebitsproblemen
• Blootstelling aan bepaalde chemicaliën, zoals insecticiden en oplosmiddelen
• Talrijke medicijnen, waaronder enkele veel voorkomende antibiotica en antihistaminica
• Straling voor de behandeling van hoofd-halskanker
• Aandoeningen die het zenuwstelsel aantasten, zoals de ziekte van Parkinson of de ziekte van Alzheimer.
• Systeemziekten kunnen ook zorgen voor het verstoren van het reukvermogen. Denk hierbij aan ziekten zoals hypothyreoïdie (verminderde schildklierfunctie), Ziekte van Cushing, ernstige leverfalen, chronisch nierfalen en suikerziekte.
• Ook kunnen psychiatrische aandoeningen gepaard gaan met reukstoornissen. Denk bijvoorbeeld aan depressies, schizofrenie en hallucinaties.
• Sommige mensen worden geboren zonder reukvermogen, men spreekt dan van aangeboren anosmie (congenitale anosmie)

Hoe worden geurstoornissen gediagnosticeerd en behandeld?

Zowel geur- als smaakstoornissen worden behandeld door een KNO-arts, een arts die gespecialiseerd is in ziekten van het oor, de neus, de keel, het hoofd en de nek. Een nauwkeurige beoordeling van een reukstoornis omvat onder meer een lichamelijk onderzoek van de oren, neus en keel; een beoordeling van uw gezondheidsgeschiedenis en een reuktest. Indien nodig kan er ook aanvullend onderzoek plaatsvinden zoals een CT-scan van de neusbijholten, een MRI scan van de hersenen of een aanvullend bloedonderzoek.

Onderzoek met een reuktest

Er zijn twee veelvoorkomende manieren om geur te testen. De Sniffin’ Sticks geurtesten en de geurboekjes van Sensonics. De testen zijn in verschillende versies beschikbaar zoals een identificatietest, drempelwaardetest of discriminatietest. Deze reuktesten leveren wij aan vele KNO artsen in binnen- en buiteland. Neem gerust contact met ons op voor meer informatie en de mogelijkheden.

Als iemand de geur niet kan ruiken of niet goed kan identificeren, kan dit duiden op een reukstoornis of een verminderd reukvermogen.

Diagnose door een arts is belangrijk om de onderliggende oorzaak van een mogelijke geurstoornis te identificeren en te behandelen. Als uw probleem wordt veroorzaakt door medicijnen, overleg dan met uw arts om te zien of het verlagen van de dosering of het veranderen van het geneesmiddel het effect op uw reukvermogen kan verminderen. Als neusobstructies zoals poliepen de luchtstroom in uw neus beperken, moet u mogelijk een operatie ondergaan om ze te verwijderen en uw reukvermogen te herstellen.

Sommige mensen herstellen hun vermogen om te ruiken wanneer ze herstellen van de ziekte die hun reukverlies veroorzaakt. Sommige mensen herstellen spontaan hun reukvermogen, zonder duidelijke reden. Als uw reukstoornis niet met succes kan worden behandeld, wilt u misschien hulp zoeken om u te helpen aanpassen. In sommige gevallen kan het ook raadzaam zijn om te starten met reuktraining. In diverse klinische studies is het effect van reuktraining onderzocht en hieruit blijkt dat het vooral effect heeft bij mensen die te maken hebben met een reukstoornis als gevolg van een infectie van de bovenste luchtwegen zoals het geval is bij een coronabesmetting, verkoudheid of griep. Daarnaast wijst onderzoek er ook op dat reuktraining een positief effect heeft op het herstellen van het reukvermogen bij traumatisch hersenletsel. 

Zijn reukstoornissen ernstig?

Net als alle zintuigen speelt uw reukvermogen een belangrijke rol in uw leven. Uw reukvermogen dient vaak als een eerste waarschuwingssignaal en waarschuwt u voor de rook van een brand, bedorven voedsel of de geur van een aardgaslek of gevaarlijke dampen.

Wanneer het reukvermogen is aangetast, veranderen sommige mensen hun eetgewoonten. Sommigen eten misschien te weinig en vallen af, terwijl anderen te veel eten en aankomen. Als eten minder lekker wordt, kun je te veel zout gebruiken om de smaak te verbeteren. Dit kan een probleem zijn als u bepaalde medische aandoeningen heeft of risico loopt op bepaalde medische aandoeningen, zoals hoge bloeddruk of nierziekte. In ernstige gevallen kan reukverlies leiden tot depressie.

Problemen met uw chemische zintuigen kunnen een teken zijn van andere ernstige gezondheidsproblemen. Een reukstoornis kan een vroeg teken zijn van de ziekte van Parkinson, de ziekte van Alzheimer of multiple sclerose. Het kan ook verband houden met andere medische aandoeningen, zoals obesitas, diabetes, hypertensie en ondervoeding. Heeft u (het vermoeden) dat u een reukstoornis heeft? Neem dan contact op met uw arts voor een professioneel advies en onderzoek.